Czy umiesz sobie wyobrazić czasy, w których nie ma Internetu, smartphonów oraz Social Mediów? Myślę, że ta wizja może wzbudzać w Tobie jedną z dwóch reakcji, albo sentymentalne wspomnienie, jak w młodości nie miałeś/-aś telefonu i zawsze udało Ci się znaleźć kolegów i koleżanki na podwórku, albo czujesz niepokój i myślisz “, ale jak to… To jakbym wtedy miał się komunikować ze światem?!”...
Wiele zależy od tego do jakiego pokolenia należysz, nie ulega jednak wątpliwości, że Internet oraz dostępne w nim kanały m.in. Social Media stały się naszą codziennością i są oknem na świat.
Potwierdzają to także badania. W Polsce z Social Mediów korzysta, aż 28 mln osób. Odpowiada to ponad 90 procentom zasięgu populacji korzystającej z Internetu w naszym kraju [1].
Natomiast z badań IRCenter wynika, że bezpośredniego hejtu w internecie doświadczyło aż 37 proc. wszystkich badanych. Wśród starszych dorosłych (55–65 lat) ten odsetek jest na dość niskim poziomie (19 proc.), natomiast według danych dostarczonych przez NASK “Nastolatki 3.0” aż 40 proc. nastolatków doświadczyło wyzwisk w sieci, a co czwarty (25 proc.) deklaruje, że był ośmieszany i/lub poniżany. Najczęściej wskazywanym przez nastolatki powodem przemocy online jest wygląd fizyczny (51 proc.). Co zastanawiające jednocześnie 60 proc. rodziców twierdzi, że ich dzieci nie doświadczyły przemocy online.
Młodzież, która dorastała w świecie pełnym technologii świat online traktuje tak samo poważnie jak świat offline, czego my, dorośli często nie rozumiemy. A hejt w mediach społecznościowych i w Internecie stał się niestety częścią cyfrowego świata.
Wielu z nas doświadczyło choćby drobnych ataków hejtu [2] w sieci (choć może nie zawsze nazywaliśmy to w ten sposób). Zastanówmy się, czy bylibyśmy równie pobłażliwi, gdyby te same słowa, co w obraźliwym komentarzu, ktoś powiedziałby nam lub naszemu dziecku, w naszej obecności w twarz?
Co więcej, pozwalając na takie zachowania, ignorując je lub bagatelizując nie sprawimy, że problem zniknie. Mając do czynienia z młodzieżą, której zachowania nie są korygowane lub, która obserwuje takie zjawiska, jak w tym wypadku hejt, które nie tylko nie są nazywane, ale także nie ma z nich konsekwencji jesteśmy współodpowiedzialni za wychowanie kolejnych pokoleń mobberów. Ponieważ nie tylko, negatywna energia eskaluje, ale także nie spotyka się ona z wystarczającym sprzeciwem ze strony autorytetów, jakimi są nauczyciele czy opiekunowie, a dodatkowo może być nagradzana w postaci uwagi rówieśników lub poczucia przewagi nad osobą hejtowaną. Ignorowany, lub co gorsza zyskujący aprobatę hejt, nie jest czymś, z czego się wyrasta… Z czasem hejt może stać się jedynym dostępnym narzędziem do budowania autorytetu oraz swojej pozycji w społeczeństwie, które będzie prowadziło do dysfunkcji w życiu hejtera oraz w jego otoczeniu.
Warto podkreślić, że w obecnych czasach, gdzie popularna jest praca zdalna lub hybrydowa, większość czasu w pracy spędzamy także online. Gdzie często powielamy schematy komunikacji, które wypracowaliśmy we wcześniejszych latach. Dlatego hejt może bardzo płynnie przejść z zachowania mobbingowe (zarówno online i offline). Mobbing jest definiowany jako systematyczne, szkodliwe działania wymierzone w jedną osobę lub grupę osób. To nie jest tylko kwestia jednorazowego komentarza czy opinii. To kontynuowane ataki, które mają na celu wyizolowanie, zastraszanie i upokorzenie ofiary. [3]
Według raportu „Mobbing w polskich firmach. Druga edycja – 2023 vs. 2022”, autorstwa platformy analityczno-badawczej UCE RESEARCH i platformy ePsycholodzy.pl, w porównaniu z poprzednim okresem wzrosła liczba pracowników, którzy w ciągu ostatnich 6 miesięcy doświadczyli znamion mobbingu. W 2022 r. było ich 40 proc., a w 2023 41,4 proc.
Problem mobbingu w miejscu pracy przeważnie dotyka ludzi młodych, w wieku 18-24 lat. Ankietowani skarżą się głównie na bezsensowne zadania, obmowy i plotki, sprzeczne polecenia, a także komentarze świadczące o zazdrości lub zawiści. Słyszą też krzyki, przekleństwa i wyzwiska, które w 2022 roku były na pierwszym miejscu. [4]
Choć analizując definicję hejtu i mobbingu możemy dostrzec różnicę w formie wyrazu, to widząc dane z raportu “Mobbing w polskich firmach” trudno oprzeć się wrażeniu, że zachowania te mają swoje korzenie właśnie w mowie nienawiści. Dodatkowo trzeba pamiętać, że u podłoża obu tych zjawisk znajdziemy m.in. negatywne uczucia takie, jak niechęć, agresję, wrogość, zawiść, frustracja.
Nie walcząc z tymi negatywnymi zachowaniami, pozwalamy na naruszenie dobrostanu psychicznego (naszego lub innych), a to prowadzi do bardzo poważnych konsekwencji dla zdrowia psychicznego i emocjonalnego ofiary. Wielu ludzi czuje się bezradnych w obliczu ataków w sieci (ale także poza nią), ponieważ czują, że nie mogą się przed nimi obronić, a sprawcy, którzy często są anonimowi są bezwzględni. W efekcie może prowadzić to do depresji, lęku, a nawet myśli samobójczych. Wypływ nękania możemy dostrzec nie tylko w życiu osobistym, ale także zawodowym ofiary, a w efekcie może prowadzić do utraty pracy lub konieczności jej przerwania ze względu na problemy ze zdrowiem psychicznym, zrujnowania reputacji, a nawet do zerwania relacji osobistych.
Mając na uwadze, że hejt może przybierać różne formy oraz ewoluować w inne formy naruszania dobrostanu innych ważne jest, nie tylko aby nie ignorować niepokojących zachowań, ale także uczyć się rozpoznawać zjawisko hejtu, rozumieć je i wypracowywać strategie radzenia sobie z mową nienawiści. Niestety nie możemy zmienić całego świata, ale możemy zmienić swoje zachowania oraz nasz sposób reagowania na negatywne bodźce z zewnątrz.
Bardzo cenię sobie słowa Gandhi’ego, który powiedział: “Bądź zmianą, którą pragniesz ujrzeć w świecie”. W tym wypadku, każdy z nas może stać się tą zmianą. Każdy z nas może brać czynny udział w kształtowaniu świadomości na temat szkodliwości hejtu i promować kulturę szacunku i empatii w sieci i poza nią oraz tworząc fundamenty lepszego środowiska pracy w przyszłości, w którym mobbing będzie mniej popularnym zjawiskiem..
Artykuł napisany przez Magdalenę Zabłocką-Tutka TUZAM Psycholog Coach w ramach Kampanii Przeciw Przemocy w Sieci #WłączEmpatię.
[1] Artykuł: https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/28-mln-polakow-korzysta-social-media-facebook-youtube-twitch-twitter (z dn. 15.04.2024)
[2] hejt - obraźliwy lub agresywny komentarz zamieszczony w Internecie, https://sjp.pwn.pl/slowniki/hejt dn. 17.04.2024
